Tarçının Faydaları Nelerdir? Tarçın Neye İyi Gelir?
Tarçın, hem eşsiz aroması ve lezzetiyle hem de sağlık üzerindeki olumlu etkileriyle bilinen değerli bir baharattır. Cinnamon ağacının iç kabuklarından elde edilen bu baharatın kullanımı Eski Mısır dönemine kadar dayanır. Tarçın, zengin bir polifenol antioksidan kaynağıdır ve çay, baharat veya kür şeklinde tüketilebilir. Yapılan birçok çalışma, tarçının vücut direncini artırdığını, mantar enfeksiyonlarını tedavi ettiğini ve kan dolaşımını düzenlediğini göstermektedir.
Tarçın Çeşitleri ve Elde Edilişi
Tarçının iki ana türü bulunur: "Gerçek" tarçın olarak bilinen Seylan tarçını ve günümüzde daha yaygın olan Kasia tarçını. Tarçın, tarçın ağaçlarının gövdeleri kesilerek elde edilir. Ağacın iç kabuğu çıkarılır ve kuruduğunda, tarçın çubukları denen rulolar halinde kıvrılır. Bu çubuklar daha sonra öğütülerek tarçın tozu haline getirilebilir. Tarçının kendine özgü kokusu ve tadı, büyük ölçüde sinnamaldehit adı verilen bileşikten gelir. Bilim insanları, tarçının sağlık ve metabolizma üzerindeki güçlü etkilerinin çoğundan bu bileşiğin sorumlu olduğunu düşünmektedir.
Tarçının Besin Değeri
Bir çay kaşığı (yaklaşık 2.6 gram) toz tarçın, aşağıdaki besin değerlerini içerir:
- Enerji: 6.42 kalori
- Karbonhidratlar: 2.1 gram
- Kalsiyum: 26.1 miligram (mg)
- Demir: 0.21 mg
- Magnezyum: 1.56 mg
- Fosfor: 1.66 mg
- Potasyum: 11.2 mg
- A vitamini: 0.39 mikrogram
Ayrıca, aynı miktarda tarçın, eser miktarda B ve K vitaminleri ile kolin, beta-karoten, alfa-karoten, beta-kriptoksantin, likopen, lutein ve zeaksantin gibi önemli antioksidanlar da barındırır.
Tarçının Sağlığa Faydaları
Tarçın, zengin antioksidan ve anti-enflamatuar içeriği sayesinde vücudu hastalıklardan ve iltihaplardan koruyan önemli faydalar sunar. İşte tarçının başlıca sağlık yararları:
- Bağışıklığı Güçlendirir ve İltihapları Azaltır: İçerdiği antioksidanlar, vücudun enfeksiyonlarla savaşmasına ve doku hasarını onarmasına yardımcı olan anti-enflamatuar etkilere sahiptir. Kronik iltihaplanma durumlarında da faydalı olduğu araştırmalarla desteklenmektedir.
- Kalp Sağlığını Korur: Kolesterol, trigliserit ve kan basıncı gibi kalp hastalığı risk faktörlerini olumlu etkileyerek kalp hastalığı riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Tip 2 diyabetli kişilerde yapılan çalışmalar, günlük tarçın tüketiminin kötü LDL kolesterol ve trigliserit düzeylerini düşürdüğünü göstermiştir.
- Kan Şekerini Düzenler ve Anti-diyabetik Etki Gösterir: Tarçın, insülin hormonuna duyarlılığı artırarak insülin direncini önemli ölçüde azaltabilir. Ayrıca, karbonhidratların sindirimini yavaşlatarak yemek sonrası kan dolaşımına giren glikoz miktarını düşürür. Bilimsel çalışmalar, tarçının açlık kan şekeri seviyelerini %10-29 oranında düşürebildiğini doğrulamaktadır.
- Nörolojik Hastalıklarda Destekleyici Etki: Alzheimer ve Parkinson gibi nörodejeneratif hastalıklarda yararlı etkileri olabileceği belirtilmektedir. Tarçındaki bazı bileşiklerin Alzheimer'da görülen tau protein birikimini engellediği, Parkinson'da ise nöronları korumaya ve motor fonksiyonunu iyileştirmeye yardımcı olduğu gözlemlenmiştir, ancak bu alanda daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
- Göz Sağlığını Korur: Bazı çalışmalar, tarçının zerdeçal gibi diğer bitkilerle birlikte kullanıldığında konjonktivit ve kuru göz gibi rahatsızlıkların tedavisinde faydalı olabileceğini düşündürmektedir.
- Bakteriyel ve Mantar Enfeksiyonlarıyla Savaşır: İçeriğindeki sinnamaldehit, çeşitli enfeksiyon türleriyle mücadele etmeye yardımcı olabilir. Tarçın yağının solunum yolu mantar enfeksiyonlarında etkili olduğu, Listeria ve Salmonella gibi bakterilerin büyümesini engellediği saptanmıştır. Ayrıca diş çürümesini önlemeye ve ağız kokusunu azaltmaya da yardımcı olabilir.
- Bağırsak Sağlığını İyileştirir: Prebiyotik özellikleri sayesinde yararlı bakterilerin büyümesini destekler ve patojenik bakterilerin büyümesini engellemeye yardımcı olur. Manganez, kalsiyum ve lif kaynağıdır.
- HIV ile Mücadeleye Yardımcı Olabilir: Tarçının antimikrobiyal özelliklerinin virüslere karşı da etkili olduğu, hatta HIV'in AIDS'e dönüşmesini engelleyebileceği yönünde erken araştırmalar bulunmaktadır, ancak bu konuda daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.
Tarçın Nasıl Saklanır ve Tüketilir?
Saklama: Tarçın, hava geçirmez bir kapta, güneş görmeyen bir yerde saklanmalıdır. Tarçın çubukları ortalama bir yıl tazeliğini korurken, öğütülmüş tarçın birkaç ay içinde lezzetini kaybetmeye başlayabilir. Ne kadar taze tüketilirse lezzeti o kadar iyi olacaktır.
Tüketim: Tarçın, hem tatlı hem de tuzlu yemeklerde kullanılabilecek çok yönlü bir baharattır.
- Sabahları limon suyuna veya çaya eklenebilir.
- Dilimlenmiş elma veya armut üzerine serpilebilir.
- Sade patlamış mısıra veya mısır gevreği/süzme peynir üzerine eklenebilir.
- Kahve veya smoothie'lere katılarak lezzetli bir tat katabilir.
- Yoğurt veya dondurma üzerine serpilebilir.
- Kurabiyeler, zencefilli çörek gibi fırın ürünlerinde kullanılabilir.
- Yulaf, kuskus, esmer pirinç veya kinoa gibi tam tahıllı yemeklerde, kuruyemiş ve kuru meyvelerle birlikte tüketilebilir.
- Meyve kompostolarına veya baharatlı-tatlı kombinasyonlu yemeklere eklenebilir.
Tüketim Miktarı: Önerilen belirli bir tarçın takviyesi dozu olmamakla birlikte, çoğu çalışmada yan etkilerden kaçınmak için günlük 500 miligram ile 6 gram (yaklaşık 1 çay kaşığı) arasında tüketilmesi tavsiye edilir. Özellikle tablet formunda kullanıldığında, karbonhidrat açısından zengin bir yemekle birlikte alınması önerilir. Seylan tarçını, Kasia tarçınından çok daha az kumarin içerdiği için tedavi amaçlı kullanımda genellikle daha iyi bir seçenektir.
Tarçının Yan Etkileri ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
Tarçının yan etkileri genellikle az olsa da, bazı durumlarda dikkatli olunmalıdır. Kronik hastalıkları olanlar, düzenli ilaç kullananlar ve alerjik reaksiyon geçmişi olan kişiler, tarçın tüketmeye başlamadan önce mutlaka doktorlarına danışmalıdır.
Potansiyel Yan Etkiler:
- Tahriş ve Alerji: Yoğun tarçın kullanımı ağız ve dudaklarda tahrişe veya küçük yaralara neden olabilir. Bazı kişilerde tarçına karşı alerjik reaksiyonlar (ciltte kızarıklık, tahriş) görülebilir.
- Kan Şekerinde Aşırı Düşüş: Tarçının kan şekerini düzenleyici etkisi faydalı olsa da, aşırı tüketimi kan şekerinin çok fazla düşmesine neden olabilir ve bu da çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir.
- İlaç Etkileşimleri ve Karaciğer Toksisitesi: Düzenli ilaç kullanılıyorsa, tarçın takviyesi kullanmaya başlamadan önce doktora danışmak çok önemlidir. Özellikle Kasia tarçını, yüksek miktarda kumarin içerdiğinden, yüksek dozlarda tüketildiğinde karaciğer toksisitesine ve hasarına neden olabilir.
Tarçın ile İlgili Sık Sorulan Sorular
Tarçın neye iyi gelir?
Tarçın, geleneksel Ayurveda ve Çin tıbbında yüzyıllardır kullanılmıştır. Sindirim ve mide-bağırsak rahatsızlıklarına iyi geldiği bilinir; mide ekşimesi, hazımsızlık ve mide bulantısı için evde yaygın olarak kullanılır. En bilinen faydaları arasında hastalıklardan koruma, iltihabı azaltma, kalp hastalığı riskini düşürme, bağırsak sağlığını iyileştirme, kan şekerini düşürme ve kötü kolesterolü düşürme yer alır.
Tarçın kilo verdirir mi?
Tarçının doğrudan kilo vermeye yardımcı olduğuna dair çok az bilimsel kanıt bulunmaktadır. Ancak, şeker ve tuzun azaltıldığı diyetlerde lezzet sağlayarak bu tür diyet rejimlerine uyumu kolaylaştırabilir.
Tarçın çayı ishal yapar mı?
Tarçın çayı sindirim sistemini düzenleyerek bağırsak hareketlerini hızlandırabilir. Aşırı tüketildiğinde bağırsakların daha fazla çalışmasına ve potansiyel olarak ishale neden olabilir.